Szkody wyrządzane przez drapieżniki zwierzętom gospodarskim i uprawom rolnym nie występują w równym stopniu w całym krajobrazie, lecz częściej w niektórych jego miejscach. Nowe badania wykazały, że szkody wyrządzane przez niedźwiedzia brunatnego w ulach mogą wzrosnąć nawet trzykrotnie w pasiekach położonych w obszarach ryzykownych – dobrych zarówno dla niedźwiedzi, jak i dla pszczelarstwa – i osiągnąć najwyższy poziom w pasiekach położonych w pobliżu lasów, w miejscach bez zabudowań. Rolnicy mogą znacznie zmniejszyć szkody pracując na terenach, których drapieżniki unikają.
Wkraczanie człowieka na obszary naturalne zmusza duże drapieżniki do funkcjonowania i przetrwania w wysoce zmodyfikowanych krajobrazach, co może dprowadzić do zabijania zwierząt gospodarskich w poszukiwaniu pożywienia. „Jeśli spojrzymy na potrzeby niedźwiedzi, zobaczymy, że potrzebują one obszarów naturalnych lub zbliżonych do naturalnych i starają się unikać ludzi tak bardzo, jak to możliwe” – powiedział Carlos Bautista, główny autor badania. Badania pokazują, że rolnicy mogą wykorzystać naturalny strach drapieżników przed ludźmi, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia szkód. „Ryzyko szkód spada ponad trzykrotnie, gdy ule znajdują się w odległości co najmniej 300 m od obszarów leśnych oraz w pobliżu budynków”, dodał.
W badaniu zastosowano metodologię nigdy wcześniej nie używaną do przewidywania ryzyka wystąpienia szkód. Ta nowa metodologia próbuje odpowiedzieć na pytanie dlaczego niektóre miejsca w krajobrazie mają wyższe ryzyko szkód niż inne, przy wykorzystaniu zdjęć satelitarnych. „Aby zrozumieć i przewidzieć, które gospodarstwa są bardziej narażone na szkody, musimy wziąć pod uwagę zarówno cechy krajobrazu, który obejmuje tereny zamieszkałe przez drapieżniki, jak i bliskiego otoczenia gospodarstw”, powiedziała Nuria Selva, współautorka badania. Nowatorstwo metody polega na połączeniu ocen ryzyka w wielu skalach w mapę ryzyka o wysokiej rozdzielczości. „Badania skoncentrowane tylko na jednej skali mają słabe zrozumienie procesów ekologicznych leżących u podstaw tego zjawiska i skutkują mniej dokładnymi prognozami”, dodała.
Szkody wyrządzane przez drapieżniki powodują problemy ekonomiczne i emocjonalne dla rolników, którzy w końcu mogą wziąć odwet na obwinianych zwierzętach, nawet jeśli gatunek jest prawnie chroniony. Konflikty te zazwyczaj trafiają na arenę polityczną na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym, stanowiąc źródło gorących dyskusji między zwolennikami rolnictwa i ochrony przyrody. „Konflikty człowiek – dzika przyroda są uważane za jedno z największych zagrożeń dla dzikich gatunków zwierząt w dzisiejszych czasach i obejmują również duże zwierzęta roślinożerne, takie jak słonie, nosorożce lub naczelne”, powiedział Bautista.
Oczekuje się, że konflikty będą narastać z powodu ekspansji niektórych populacji dużych drapieżników na tereny zdominowane przez człowieka oraz z powodu coraz częstszego przekształcania obszarów naturalnych w pola uprawne. Wykorzystanie terenów rolniczych i miejskich przez dzikie zwierzęta może stać się dla nich pułapką, prowadząc ostatecznie do ich lokalnego wyginięcia. „Jest to niepokojące, ponieważ przy braku drapieżników i dużych zwierząt roślinożernych naturalne ekosystemy tracą swój „samoregulujący się” charakter, a to może pogłębić trwający kryzys środowiskowy” – podsumowała Selva.
Biorąc pod uwagę obecny wzrost populacji ludzkiej, powstrzymanie ekspansji rolnictwa na obszary naturalne, a tym samym konfliktów z tym związanych, może być nierealistycznym celem krótkoterminowym. Jednak przewidywanie, gdzie szkody są bardziej prawdopodobne i prewencyjne podejście do konfliktów jest czymś, co rolnicy, praktycy ochrony przyrody i decydenci mogą zacząć robić już dziś.
Badanie to, opublikowane właśnie w czasopiśmie naukowym „Proceedings of the Royal Society B”, jest owocem wieloletniej współpracy pomiędzy Instytutem Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (IOP PAN), Stacją Biologiczną Doñana Hiszpańskiej Rady Badań Naukowych (EBD CSIC) i niemieckim Centrum Integracyjnych Badań nad Bioróżnorodnością (iDiv).
W celu uzyskania dalszych informacji:
Carlos Bautista, pracownik naukowy Instytutu Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (IOP PAN) i członek „Carpathian Brown Bear Project”
Email: carlosbautistaleon@gmail.com; Telefon: (+48) 666641191
Strony internetowe: https://carpathianbear.pl/en/ , https://www.iop.krakow.pl/
Tweeter: @CarpathianB , @CbautistaLeon
Odnośnik do artykułu:
Cite this article: Bautista C, Revilla E, Berezowska-Cnota T, Fernández N, Naves J, Selva N. 2021 Spatial ecology of conflicts: Unravelling patterns of wildlife damage at multiple scales. Proc. R. Soc. B 20211394. http://rspb.royalsocietypublishing.org/lookup/doi/10.1098/rspb.2021.1394
Darmowe zdjęcia:
https://drive.google.com/drive/folders/1jBH8GM9R1qGQcoPBcUsfgxCSfFW7YwVL